Biorąc pod uwagę ile, jako ludzie, spędzamy czasu śpiąc (a przynajmniej
ile powinniśmy), możemy mieć trudność z wyobrażeniem sobie tego, że
niektóre zwierzęta wcale ośmiu godzin snu do życia nie potrzebują. Do
połowy lat pięćdziesiątych XX wieku naukowcy twierdzili, że żyrafy wcale nie śpią. Wraz z rozwojem nauki okazało się, iż teza ta była błędna, a zwierzę z długą szyją zalicza się do jednych z najkrócej śpiących w ciągu doby. Długość ich snu nie wynosi jednak 30 minut, a temat żyrafiego spania jest bardziej złożony.
Sen jest niezbędny do utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego przez ssaki, a bardzo istotny okazuje się dla oszczędzania energii, konsolidacji pamięci oraz prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Na informację o potrzebie snu przez 30 minut dziennie u żyraf łatwo natrafić w internetowej przeglądarce. By zrozumieć skąd wzięła się taka liczba, warto rozpocząć od tego, że we śnie wyróżniamy jego dwa rodzaje: wolnofalowy (SWS, slow-wave sleep lub NREM, non-rapid eye movement) oraz paradoksalny (REM, rapid eye movement).
Cechą charakterystyczną snu wolnofalowego jest stopniowe przechodzenie przez kolejne fazy: od stanu czuwania przez fazę senności, snu lekkiego, do snu głębokiego. Obserwuje się również zwolnienie akcji serca i rytmu oddechowego, obniżenie ciśnienia krwi i temperatury ciała, a także wiotczenie mięśni, jednak z możliwością wykonania ruchów. Sen paradoksalny cechują nagłe, skoordynowane ruchy gałek ocznych, całkowite zwiotczenie mięśni oraz marzenia senne. Występuje przyspieszenie akcji serca, oddechu, wzrost ciśnienia krwi oraz temperatury.
SEN ŻYRAFY
W badaniach przeprowadzonych w zoo w Kyoto naukowcy stwierdzili, iż sen żyrafy podzielić można na trzy kategorie, w zależności od postawy: sen w pozycji stojącej, zdefiniowany jako nieruchoma pozycja stojąca, sen leżący – stan leżenia na mostku i brzuchu lub na boku, ze złożonymi nogami i w bezruchu, a także sen paradoksalny, podczas którego żyrafa będąc w pozycji leżącej pochyla nagle szyję do tyłu, opierając ją na udzie lub biodrach. Sen paradoksalny określany jako sen o szybkich ruchach gałek ocznych, jest stanem charakteryzującym się ogólną utratą dobrowolnego napięcia mięśniowego, dlatego też faza ta następuje wtedy, kiedy zwierzę nie musi aktywnie wspierać swojego ciała. Szacowany całkowity czas snu (suma wszystkich stanów snu w ciągu doby) wynosiła u żyraf w ogrodzie zoologicznym 4,6 godziny, z krótkimi epizodami snu paradoksalnego, trwającymi zwykle krócej niż 3 minuty. W niektórych dotychczasowych badaniach tylko sen paradoksalny klasyfikowano jako sen żyrafy, skąd mogło wziąć się błędne przekonanie o jego długości równej 30 minut.
Korelacja pomiędzy długością snu paradoksalnego (REM), a zagrożeniem ze strony drapieżników pokazuje, że faza REM jest dłuższa u zwierząt mniej zagrożonych atakiem ze strony drapieżnika, kiedy kopytne, szczególnie gatunki nieudomowione, wykazują krótszy czas trwania REM.
PROBLEM ZE WSTAWANIEM
Żyrafa odpoczywa, leżąc ciałem na zgiętych kończynach, a aby się położyć najpierw klęka na przednich kończynach i wtedy obniża resztę ciała. W czasie wstawania zaczyna od podniesienia się na nadgarstki, a następnie prostuje kończyny tylne, podnosi tylną część ciała i na końcu rozprostowuje kończyny przednie.
Istnieje nieporozumienie głoszące, że żaden drapieżnik żyraf nie zjada. Lwy i inne duże koty chętnie polują na gigantyczną zdobycz, ale żyrafy na krótkich odcinkach trasy mogą biec z prędkością 60 km/h, co pozwala im na ucieczkę. Dla osobnika mającego prawie sześć metrów wzrostu wstawanie z ziemi jest jednak dość niewygodną i czasochłonną procedurą. Dlatego też żyrafy na wolności często śpią w kilkuminutowych interwałach, nie dłuższych niż 5 minut, w pozycji stojącej i od czasu do czasu z jednym okiem otwartym. Ten sam sposób drzemania z otwartym okiem stosują również delfiny, żywiące się owocami nietoperze czy kaczki krzyżówki.
ROŚLINOŻERNOŚĆ A SEN
Długość snu u zwierząt kopytnych zależy między innymi od zmiennych, takich jak wskaźnik masy ciała, masa mózgu czy tempo metabolizmu. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na krótki sen u żyraf jest dieta roślinna, wymagająca dostarczenia organizmowi ogromnych ilości jedzenia, co wiąże się z wręcz nieustannym jego przyjmowaniem. W naturalnym środowisku, dorosły samiec żyrafy potrafi skonsumować około 37 kilogramów pożywienia w ciągu jednego dnia. Obserwacje prowadzone na żyrafach dowodzą, iż muszą one utrzymywać czujność, doprowadzając do kompromisu między regeneracją, a unikaniem ataku mięsożerców. Z tego względu nie mają możliwości przesypiania całych nocy, jednak poświęcają na sen około 4,6 godziny w ciągu doby.
Bibliografia z dnia 9.09.2019:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8795798
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31389632
https://zslpublications.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1469-7998.1993.tb02626.x
Fizjologia zwierząt – praca zbiorowa pod redakcją prof. dr. hab. Tadeusza Krzymowskiego i prof. dr. hab. Jadwigi Przała, wydanie IX, 2015 rok, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa
Dodaj komentarz