Czy słyszeliście kiedyś o tym, że HIV pochodzi od małpy? W artykule zastanawiamy się nad ryzykiem odzwierzęcego zarażenia się HIV przez człowieka, przybliżamy to, na czym polega choroba wywoływana przez tego wirusa oraz z czym się wiąże. Wyjaśniamy także, czy wirus ten występuje u zwierząt i czy jest on identyczny z wirusem ludzi.
CZYM JEST HIV?
HIV, czyli ludzki wirus niedoboru immunologicznego (ang. human immunodeficiency virus), wywołuje on chorobę AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności (ang. acquired immunodeficiency syndrome). Jest kształtu kulistego, posiada podwójną otoczkę zbudowaną z lipidów i białek. Wewnątrz kapsydu, czyli głównej części wirusa, znajdują się dwie nici RNA (materiał genetyczny) oraz białka pomagające wprowadzić RNA wirusa do odpowiednich komórek gospodarza. Patogen ten atakuje głównie limfocyty T CD4+, czyli subpopulację limfocytów T posiadającą na swojej powierzchni receptory CD4+ (są one limfocytami pomocniczymi – wspomagają odpowiedź immunologiczną).
Wirus wprowadza do komórki swój materiał genetyczny, a zainfekowana komórka zaczyna go powielać, co w konsekwencji prowadzi do formowania się nowych wirusów. Początkowe objawy AIDS z reguły są mało specyficzne, najczęściej pojawiają się: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie gardła, wysypka na skórze, bóle stawów i mięśni, biegunka, bóle głowy. Występują one zazwyczaj po 2-6 tygodniach od zarażenia, następnie (po około 2 tygodniach) choroba przechodzi w fazę utajoną, jednak niszczenie układu odpornościowego nadal postępuje, co przyczynia się do bardzo dużej podatności na inne infekcje – niewydolny układ immunologiczny nie jest w stanie sobie z nimi poradzić. Wciąż nie udało się opracować skutecznej szczepionki na AIDS – leczenie opiera się na podawaniu leków antyretrowirusowych, mających na celu zminimalizowanie skutków choroby. Wirusem zarazić można się drogą płciową lub poprzez kontakt z krwią chorej osoby – dziecko może zarazić się od matki poprzez krew docierającą przez pępowinę.
KLASYFIKACJA WIRUSA
Jeśli chodzi o systematykę, wirus ten jest zaliczany do lentiwirusów, należących do rodziny retrowirusów. Wyróżniamy dwa typy wirusa: HIV-1 i HIV-2, które z kolei dzielą się na kilka typów. Około 95% zakażeń HIV na świecie dotyczy wirusa HIV-1; zarażenia HIV-2 rozpoznawane są głównie na terenach Afryki Zachodniej. Wirus HIV-1M podzielono na kilka podtypów, ze względu na geograficzną lokalizację, na przykład podtyp B dominuje między innymi w Europie, a podtyp C – w Afryce.
SKĄD WZIĄŁ SIĘ HIV?
Początki identyfikacji HIV sięgają ubiegłego wieku, a konkretnie 1981 roku, kiedy to zaczęto rozpoznawać u młodych homoseksualnych mężczyzn zapalenia płuc na tle Pneumocystis carinii, a także rzadkie, złośliwe nowotwory – mięsaki Kaposiego. W tym okresie chorobę wiązano z homoseksualizmem, narkomanią (zarażenie poprzez wielokrotne używanie igieł), prostytucją. Obawiano się nawet, że wirus może być roznoszony przez komary. Badania filogenetyczne, mające za zadanie określić pochodzenie wirusa wykazały, że HIV wywodzi się od małpiego wirusa niedoboru odporności – SIV (ang. simian immunodeficiency virus), wyizolowanego od kilkudziesięciu gatunków małp człekokształtnych (między innymi goryli i szympansów).
MAŁPI WIRUS A CZŁOWIEK
Zarażenie człowieka małpim wirusem nastąpiło najprawdopodobniej w latach 30-tych ubiegłego wieku w Afryce Środkowej, gwałtowny wzrost zachorowań zaobserwowano w latach 50-tych. W związku ze wzrostem liczby mieszkańców i brakiem żywności masowo polowano na zwierzęta, w tym na małpy – do zakażenia dochodziło podczas polowania (kontakt z krwią zakażonej małpy), przy obróbce mięsa (również kontakt z krwią) lub podczas zjadania źle przygotowanego mięsa. Właśnie ta teoria wydaje się najbardziej prawdopodobna, gdyż w Afryce polowania na małpy są od dawien dawna bardzo popularne, tak jak spożywanie surowego mięsa. Dodatkowo taką drogę zarażenia możemy podejrzewać na podstawie obserwacji szerzenia się innych chorób wirusowych, na przykład wirusa Eboli, który również przeniósł się z małpy na człowieka poprzez kontakt z krwią zakażonego osobnika.
STOSUNEK PŁCIOWY CZY KREW DROGĄ ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ WIRUSA?
W latach 2012-2014 dr Jacob Heller przeprowadził eksperyment w jednym z college’ów w północno-wschodnim regionie Stanów Zjednoczonych. Celem tego eksperymentu było zbadanie świadomości ludzi na temat AIDS i zweryfikowanie teorii pochodzenia HIV prezentowanych przez uczestników. W ciągu tych dwóch lat przeprowadzał grupowe rozmowy z członkami tamtejszej społeczności, a uczestnicy eksperymentu mieli od 18 do 53 lat. Opinie ankietowanych były różnorodne – jedni oskarżali organizacje rządowe (choćby CIA) o celowe rozprzestrzenienie wirusa, w celu wyeliminowania Afroamerykanów, inni wskazywali, że kobiety celowo prowokują akty seksualne, żeby zarazić mężczyzn. Wierzono, że można zarazić się poprzez korzystanie z publicznych toalet czy basenów. Pojawiały się też koncepcje, że człowiek zaraził się wirusem poprzez stosunek seksualny z małpą. Pomysł ten zapewne wziął się z faktu, iż najpowszechniejszą znaną drogą zakażenia były kontakty seksualne oraz to, że początki epidemii miały miejsce w Środkowej Afryce, a tamtejsze plemiona są uważane za bardziej pierwotne, związane z naturą. Wynik eksperymentu został przedstawiony w 2015 roku w artykule na łamach The American Journal of Public Health.
BADANIA NA MAŁPACH CZŁEKOKSZTAŁTNYCH
Dzięki bliskiemu spokrewnieniu wirusa małpiego i ludzkiego możliwe są badania wspierające lepsze poznanie jego natury, dróg rozprzestrzeniania oraz obserwowanie skutków pojawiających się w organizmach małp. Przyspiesza to pracę nad szczepionką dla ludzi. Początkowo naukowcom wydawało się, że wirus ten nie wpływa tak negatywnie na organizm małp jak ludzi, jednak zgodnie z bieżącą wiedzą, wirus SIV może być jedną z przyczyn bardzo szybko zmniejszającej się populacji małp człekokształtnych. Badania w tym kierunku prowadził między innymi zespół badaczy z kilku amerykańskich uniwersytetów, na przykład University of Alabama. Przez 9 lat naukowcy badali wpływ wirusa SIV na małpy człekokształtne zamieszkujące Park Narodowy Gombe w Tanzanii – przeprowadzali sekcje zwłok małp, które udało im się znaleźć. Autopsje wykazały uszkodzenia tkanek i organów podobne do tych obserwowanych w późnym stadium AIDS u ludzi. Choroba ta kilkunastokrotnie zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci małpy (średnio trzy lata po zakażeniu). Podobnie jak u ludzi wirus przenosił się z samicy małpy na jej potomstwo, które również dotykało większe ryzyko rychłej śmierci, nie pozwalając na osiągnięcie dojrzałości. Dodatkowo, aby jak najmniej ingerować w życie tych ssaków i ich ekosystem, naukowcy prowadzili badania na podstawie zebranych odchodów, umożliwiających wykrycie materiału genetycznego wirusa, co pozwalało na sprawdzenie jaka część populacji małp jest zarażona.
NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNA TEORIA
Wirus ten wciąż jest dużym zagrożeniem dla człowieka, a teorii jego pochodzenia jest wiele. Przeglądając opracowania naukowe najbardziej prawdopodobne wydaje się zarażenie człowieka poprzez kontakt z krwią zakażonej małpy podczas polowania, gdyż jest to najłatwiejsza droga transmisji wirusa między organizmami, a polowania na te zwierzęta były i wciąż są w Afryce bardzo popularne. Badania prowadzone nad zwyczajami ludów zamieszkujących Afrykę sugerują, iż relacje seksualne są możliwe wyłącznie między kobietą i mężczyzną. Jednakże żadne ze źródeł nie potwierdza teorii o transmisji wirusa jednoznacznie i bezpośrednio.
Bibliografia z dnia 4.06.2020:
„Origins of HIV and the AIDS Pandemic” Paul M. Sharp and Beatrice H. Hahn, Cold spring Harb Perspect. Med. 09/2011
„A history of AIDS: Looking back to see ahead” Warner C. Greene, European Journal of Immunology 37/2007
„AIDS jest zoonozą” Dorota Rogowska-Szadkowska, Medycyna Wet 64/2008
„Pochodzenie i zróżnicowanie genetyczne ludzkiego wirusa niedoboru odporności typu 1”, Monika Ziach-Terlecka, Tomasz Wąsik, Annales Academiae Medicae Silesiensis, nr 6/2013
„Transmission of SIVcpz and the evolution of infection in the presence and absence od concurrent HIV1 infection in chimpanzees” Jonathan L. Heeney et al., Journal of Virology, 7/2006
„Rumors and realities: making sense of HIV/AIDS conspiracy narratives and contemporary legends”, Jacob Heller, American Journal of Public Health, 1/2015
„Increased mortality and AIDS-like immunopathology in wild chimpanzees infected with SIVcpz” Brandon F. Keele et al., Nature, 05.2010
„Simian Immunodeficiency Virus Infection of Chimpanzees”, Paul M. Sharp et al., Journal of Virology, 04/2005
„Retrowirusy i ich znaczenie w zakażeniach zwierząt” Ewelina Iwan et al., Życie Weterynaryjne nr 2/2015
Dodaj komentarz